Gietrzwałd stał się miejscem szczególnie nawiedzanym przez pielgrzymów po Objawieniach Matki Bożej z 1877 r. Wydarzenia te miały wielki wpływ na rozwój życia religijnego i świadomość narodową w okresie zaborów, mimo prześladowań księży i wiernych przez władze pruskie. Autentyczność objawień zatwierdzono w 1977 r.

Wizerunek Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej ma formę Madonny Piastunki, podtrzymującej na ręku Dzieciątko Jezus, które prawą ręką błogosławi, a lewą opiera na księdze. Nad koroną Madonny dwaj Aniołowie podtrzymują wstęgę z łacińskim napisem: „Bądź pozdrowiona, Królowo nieba, bądź pozdrowiona, Pani Anielska”. Obraz pochodzi z XVI w. Namalowano go farbami olejnymi na płótnie. 10.09.1967 r. na obraz Matki Bożej nałożono korony papieskie. Dokonujący tego aktu ksiądz prymas kardynał Stefan Wyszyński był wielkim czcicielem Matki Bożej z Gietrzwałdu.
Pierwszą świątynię pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii wzniesiono w Gietrzwałdzie w XV w. Od razu rozwinął się tu kult Matki Bożej. Kościół wiele razy przebudowywano. W okresie baroku postawiono nowe ołtarze. Obecny kształt krzyża rzymskiego przybrała świątynia po objawieniach. Od 1945 r. kustoszami sanktuarium są kanonicy Regularni Laterańscy z Krakowa. 2.02.1970 r. papież Paweł VI nadał kościołowi w Gietrzwałdzie tytuł Bazyliki Mniejszej.