Trochę historii, czyli od lektyki do Mercedesa

Papamobile jest charakterystycznym, najczęściej białym autem jakim papież jeździ zwykle na krótkich dystansach. Zazwyczaj używa się go podczas spotkań z wiernymi takich jak Audiencje Generalne czy przejazdów przez odwiedzane przez Ojca Świętego miasta. Z pewnością nie zaskoczy nikogo, że nazwa „papamobile” oznacza w języku włoskim po prostu „samochód papieża”. Papamobile jest kontynuacją tzw. sedia gestatoria, czyli tronu papieskiego noszonego jako forma lektyki. Zwyczaj ten może wydawać się reliktem odległej przeszłości, ale z tego środka transportu jako pierwszy po niemal tysiącu lat zrezygnował dopiero papież Jan Paweł II po rozpoczęciu pontyfikatu w 1978 roku.

Początkowo auta watykańskie były po prostu reprezentacyjnymi limuzynami – poczynając od samochodu Italia 20/30, z którego korzystał Pius X od 1909 roku. Natomiast za pierwszy przystosowany do potrzeb papieża samochód uważa się Mercedesa Nurnburg 460 z komfortowym jedwabnym tronem w tylnej części kabiny. Korzystał z niego Pius XI od 1930 roku.

Trzeba też powiedzieć, że powstanie typowego papamobile wiąże się z większym otwarciem się papieży na spotkania z wiernymi i pielgrzymki zagraniczne za pontyfikatu Pawła VI. Podczas wizyty w Nowym Jorku w 1965 roku Ojciec Święty korzystał z przebudowanego Lincolna Continentala, z którego mógł błogosławić i pozdrawiać wiernych. Później papież Montini używał także specjalnie przystosowanego Mercedesa 600 Pullman-Landaulet, aczkolwiek poruszanie się przez głowę Kościoła samochodem i co za tym idzie określenie „papamobile” na pojazd papieski spopularyzowało się właściwie dopiero za pontyfikatu Jana Pawła II.

Z drugiej strony warto dodać, że w 2002 roku Jan Paweł II osobiście poprosił dziennikarzy o zaprzestanie używania terminu „papamobile”, ponieważ uważał je za „niegodne”. Wydaje się jednak, że nikt nawet nie wyobraża sobie innego słowa na określenie tego jakim autem jeździ papież.

Papieski meleks, papieska ciężarówka

Chociaż papamobile raczej kojarzy nam się z białym autem o szklanej klatce, to nie da się zamknąć definicji auta papieskiego w szablonowych ramach. W motoryzacyjnej historii Watykanu pojawiały się samochody różnej klasy i przeznaczenia – od skromniutkiego Seata Pandy czy nawet elektrycznego meleksa, poprzez różne modele „ulubionej” przez Stolicę Apostolską marki Mercedes-Benz, aż po pojazdy papieskie na bazie ciężarówek takich jak Star czy Leyland.

Na pewno pojazdem, którego najczęściej używał Papież Polak podczas wystąpień publicznych w Watykanie był – wcale nie luksusowy – Fiat Nuova Campagnola – właśnie tym autem o numerze rejestracyjnym SCV1 (oznaczającym aktualnie używany papamobile) poruszał się Jan Paweł II po placu św. Piotra w momencie kiedy strzelił do niego Ali Agca.

Po zamachu na Jana Pawła II 13 maja 1981 roku papamobile wyposażono w kuloodporne szklane ściany, niektóre pojazdy są także opancerzone, a nawet zabezpieczone przed atakami bombowymi. Jednak papieże w praktyce nie zawsze chętnie korzystają z zabezpieczeń, chcąc mieć jak najbardziej bezpośredni kontakt z wiernymi. W tym miejscu warto przytoczyć dobrze znaną anegdotę:

Wkrótce po zamachu zaczęto wozić Jana Pawła II w oszklonym samochodzie, tzw. papamobilu. To go ponoć irytuje. Kiedyś w rozmowie z Ojcem Świętym próbowano bronić tej „szklanej klatki”:
– Ona zmniejsza ryzyko. Nic na to nie poradzimy, że się lękamy o Waszą Świątobliwość.
– Ja też – odpowiedział Papież – niepokoję się o swoją świątobliwość.

Oprócz komfortu i bezpieczeństwa wpływ na budowę samochodu papieskiego ma też możliwość spotkania się z ludźmi, którzy chcą wręcz dotknąć Ojca Świętego i otrzymać jego błogosławieństwo. W zależności od modelu samochodu wnętrza papamobile przystosowuje się tak, aby ułatwić papieżowi stanie lub siedzenie, natomiast zawsze umożliwiają wyeksponowanie osoby głowy Kościoła. Zwykle montuje się też system nagłaśniający.

Jakim autem jeździ papież pielgrzymując po świecie?

Na potrzeby pielgrzymek Ojca Świętego odwiedzane kraje na prośbę i zgodnie z wytycznymi Watykanu najczęściej we własnym zakresie przygotowują papamobile, którym papież jeździ podczas spotkań z tłumami wiernych na placach czy ulicach.

W związku z tym także i Polska w 1979 roku skonstruowała swój własny papamobile na bazie samochodu ciężarowego Star, ponieważ Papież Polak bardzo chciał podczas pielgrzymki do Ojczyzny korzystać z samochodu polskiej produkcji. Z obawy przed awarią zbudowano nawet dwa tego typu samochody o nowatorskiej konstrukcji, które po zakończeniu pielgrzymki niestety rozebrano ze względów politycznych i finansowych. Współcześnie dzięki zaangażowaniu pasjonatów na bazie dostępnej dokumentacji stworzono dwie repliki pierwszego polskiego papamobile. Podczas późniejszych wizyt w rodzinnym kraju do dyspozycji Jana Pawła II były również kabriolety na bazie modeli Fiata. Natomiast już podczas pielgrzymki w 1987 roku powiało nowoczesnością, ponieważ Ojciec Święty podczas pobytu w Warszawie jednego dnia poruszał się oryginalnym samochodem-kaplicą o napędzie elektrycznym. Ten wyjątkowy pojazd obecnie można zobaczyć w muzeum ojców franciszkanów w Niepokalanowie.

Chyba najbardziej nietypowym autem jakim jeździł papież było czerwone Ferrari Mondial, którym przewieziono Jana Pawła II podczas wizyty w fabryce Ferrari w Maranello. Karol Wojtyła podobno spontanicznie zapytał swojego sekretarza czy zamiast nudnej Toyoty nie znalazłoby się dla niego jakieś Ferrari. Chociaż nieoficjalny, to był to bez wątpienia najszybszy i chyba jedyny czerwony papamobile w historii Kościoła.

Podczas 8 lat pontyfikatu następca Jana Pawła II – Benedykt XVI – w pewnym sensie naturalnie, ale prawdopodobnie większe znaczenie miały jednak względy praktyczne – chętnie korzystał z różnych modeli papamobile na bazie samochodów Mercedesa. Warto wspomnieć, że często samochody te producent wypożycza Stolicy Apostolskiej całkowicie bezpłatnie.

Obecny papież – znany z zamiłowania do środków transportu publicznego – wybiera raczej tańsze auta zamiast luksusowych limuzyn i chętnie porusza się po Włoszech, wcale nie najnowszym już, Fordem Focusem, a na przykład podczas pobytu na Światowych Dniach Młodzieży w Polsce jeździł Volkswagenem Golfem Sportsvan. Niedawno została również zaprezentowana Dacia Duster przygotowana w formie papamobile, a od jednego z włoskich księży Ojciec Święty otrzymał również w darze prawie 30-letnie Renault 4, które przejechało ponad 300 tysięcy kilometrów. Także wybierane przez Franciszka papamobile są często stosunkowo tanie, tak aby nie powodować nadmiernych kosztów u organizatorów pielgrzymek papieskich.

Jakim autem (już) nie jeździ papież – samochody papieskie w służbie ubogim

Warto dodać, że relacje Jana Pawła II z rodziną Ferrari były na tyle bliskie, że w 2005 roku Papież Polak otrzymał ostatni z czterystu egzemplarzy ekskluzywnego modelu Enzo. Ojciec Święty nie zachował go jednak dla siebie ani na potrzeby Stolicy Apostolskiej, natomiast przekazał na aukcję, z której zysk w wysokości ponad 6 milionów dolarów przeznaczono dla ofiar tsunami w Azji.

Również Ojciec Święty Franciszek zdecydował o sprzedaży z przeznaczeniem na pomoc potrzebującym pomalowanego w papieskie barwy Lamborghini Huracan, które opatrzył własnoręcznym podpisem na masce. Ostatecznie samochód został wylicytowany na aukcji w Monako za 715 tysięcy euro. Celom charytatywnym przysłużyły się także trzy egzemplarze wspomnianych Volkswagenów Golfów, którymi podróżował papież podczas Światowych Dni Młodzieży w Polsce.

Z pewnością nie ma drugiego tak charakterystycznego pojazdu jak papamobile, a to jakim autem jeździ papież rozpala wyobraźnię fanów (nie tylko) motoryzacji chyba znacznie bardziej niż w przypadku pojazdów używanych przez inne głowy państw. Z historycznego punktu widzenia różnego rodzaju papamobile stały się nawet swojego rodzaju symbolami pamiętnych wydarzeń, na przykład Star 660 – pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski czy Fiat Campagnola – zamachu na Papieża Polaka. Przede wszystkim jednak samochody z floty papieskiej są nowoczesnym środkiem ułatwiającym ewangelizację Głowie Kościoła.

Zdjęcie w nagłówku: Wikimedia Commons By Pibwl – Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51121759