Podlasie to historyczna kraina Polski położona w północno-wschodniej części kraju, w pobliżu granicy z Białorusią. Historia tego terenu przyczyniła się do tego, że na jednym obszarze współgrają tu ze sobą i przeplatają się wpływy różnych narodowości, kultur i religii. Od wieków żyją tu obok rodzimych katolików przedstawiciele prawosławia, Żydzi, Staroobrzędowcy czy Tatarzy. Dzięki temu Podlasie to barwna i ciekawa kraina, którą warto odwiedzić i zapoznać się z jej wielokulturową historią.

Prawosławie

Pierwsze cerkwie powstały na tym obszarze około XI wieku w czasie wypraw książąt ruskich na te tereny. Do dzisiaj jest to bardzo liczna grupa wyznaniowa tego terenu. Podlasie to obszar o największej ilości wyznawców prawosławia w Polsce. W Hajnówce, Siemiatyczach czy Bielsku Podlaskim to religia dominująca.

Supraśl – Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa

To jeden z pięciu męskich klasztorów prawosławnych w Polsce. Pierwotnie monaster został ufundowany przez Aleksandra Chodkiewicza w 1497 r. Po burzliwych dziejach od lat 80. XX wieku budynki klasztoru były sukcesywnie ponownie przekazywane Kościołowi Prawosławnemu i stopniowo remontowane. Obecnie na terenie monasteru znajduje się Muzeum Ikon – multimedialna ekspozycja obejmująca ok. 300 ikon oraz przedmiotów sakralnych. W 2004 roku powstała tutaj również Akademia Supraska – prawosławne centrum szkoleniowo-konferencyjne, którego założeniem jest upowszechnianie wiedzy o prawosławnej wierze i jej tradycji.

Bielsk Podlaski

To jedno z największych i najstarszych miast Podlasia. To prężny  ośrodek prawosławny w Polsce gdyż w mieście znajduje się aż 5 parafii prawosławnych. Na szczególną uwagę zasługuje 5 kolorowych drewnianych cerkwi. Jedna z nich pełni funkcję cerkwi katedralnej – soboru i jest to jedyna cerkiew katedralna w Polsce.

Grabarka

Jedno z najbardziej znanych i największe miejsce kultu prawosławia w Polsce. Znajduje się tutaj monaster żeński Św.Marty i Marii oraz cerkiew parafialna Przemienienia Pańskiego. Charakterystyczną rzeczą związaną z Grabarką są krzyże wotywne, które pielgrzymi co roku zostawiają wokół cerkwi przybywając na obchody święta Przemienienia Pańskiego.

Białystok

To największe skupisko wyznawców prawosławia w Polsce, liczące 12 parafii. Znajduje się tu największa w Polsce cerkiew św.Ducha. W mieście działa prawosławna stacja radiowa, wydawane jest tutaj również ogólnopolskie czasopismo „Przegląd prawosławny”. Działa własna przychodnia diecezjalna oraz prawosławna szkoła podstawowa.  

Żydzi

Mniejszość żydowska na terenie Podlasia pojawiła się już w XV wieku kiedy to pierwsze małe grupy zawitały do Bielska Podlaskiego. Kolejne rodziny żydowskie sprowadzono z kolei do Tykocina na początku XVI wieku. Od tego czasu Podlasie to teren gdzie gmina żydowska prężnie się rozwijała pozostawiając do dzisiaj wiele śladów swojej obecności.

Tykocin – Wielka Synagoga – Muzeum Kultury Żydowskiej

To druga co do wielkości i najstarsza synagoga w Polsce. Została zbudowana w 1642 roku w stylu barokowym z elementami późnorenesansowymi. Od 1977 roku jest siedzibą Muzeum Kultury Żydowskiej. Można tu zapoznać się z kulturą żydowską i judaizmem. Muzeum posiada liczne zbiory, m.in. zabytkowe zwoje Tory a także ekspozycję pokoju rabina. Niedaleko znajduje się również odnowiona Mała Synagoga zwana Domem Talmudycznym. To budowla powstała w stylu barokowym w drugiej połowie XVIII wieku. Znajdowała się tutaj sala modlitewna, pomieszczenia domu talmudycznego i szkoły kahalnej, a obecnie organizowane są tutaj wystawy i wydarzenia przybliżające historię miasta Tykocina oraz jej żydowskich mieszkańców.

Białystok – Szlak dziedzictwa żydowskiego

Białystok był prężnie rozwijającym się ośrodkiem żydowskim. Dla upamiętnienia zamieszkujących go niegdyś Żydów i podkreślenia ich wpływów w Białymstoku powstał Szlak Dziedzictwa Żydowskiego. Szlak ten przedstawia miejsca i historię związaną z mniejszością żydowską w Białymstoku oraz stosunków panujących pomiędzy Żydami i Polakami do końca II wojny światowej. Można również zapoznać się z kulturą, tradycją i religią żydowską spacerując pomiędzy kolejnymi punktami szlaku.

Włodawa – Wielka Synagoga

Powstała w drugiej połowie XVIII wieku na miejscu poprzedniej drewnianej synagogi a część funduszy na jej budowę przeznaczyła rodzina Czartoryskich. Od 1983 roku należy do Muzeum – Zespołu Synagogalnego, gdzie można zwiedzić zachowane wnętrza synagogi wraz z zachowanym Aron ha-kodesz – szafą ołtarzową. W Muzeum znajdziemy również stałą wystawę poświęconą kulturze i historii Żydów we Włodawie i okolicach. Zespół synagogalny tworzący obecne muzeum to unikatowy kompleks w Polsce trzech budynków należących niegdyś do gminy żydowskiej. Tworzą je Wielka Synagoga, Mała Synagoga i Dom Pokahalny.

Staroobrzędowcy

Powstali po rozłamie Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, gdy część wyznawców nie uznała reform patriarchy Nikona, które upodabniały obrzędy religijne do greckich. W 1667 roku zostali uznani na soborze moskiewskim za heretyków i rozpoczęły się ich masowe prześladowania. Dlatego też wielu z nich szukało nowych trudnych do osiedlenia miejsc, które zapewniłyby im bezpieczeństwo. Z tego powodu Podlasie stało się domem dla części z nich.

Wojnowo – Monaster Zbawiciela i Trójcy Świętej

To najstarsza budowla sakralna staroobrzędowców w Polsce. Pierwotnie był to monaster męski, który powstał tutaj jako dobre miejsce osiedlenia grupy staroobrzędowców z uwagi na prześladowania i przymus emigracji z Rosji. Jednak w wyniku nowego nauczania przełożonego Pawła Pruskiego doszło do rozłamu w monasterze i jego ostatecznego zamknięcia. Następnie ok. 1885 roku powstał tu monaster żeński, a ostatnia zakonnica zmarła w 2006 roku. Od tego czasu klasztor jest udostępniany turystom do zwiedzania.

W Wojnowie istnieje również jedna z czterech parafii Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, której życie religijne skupia się wokół molenny z lat 20 XX wieku.

Gabowe Grądy

Znajduje się tu największa w Polsce parafia Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego. Można tu zobaczyć molennę parafii, czyli świątynię staroobrzędowców. Co ciekawe, jest to miejsce modlitw i nabożeństw prowadzonych przez nastawnika – czyli osobę wybraną przez wspólnotę do prowadzenia modlitw i przewodniczenia życiu religijnemu grupy. Nie jest tu odprawiana Eucharystia, której przewodniczyć może jedynie wyświęcony kapłan. We wsi istnieje również jedyny w Polsce cmentarz staroobrzędowców.

W 2013 roku ze Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego wyodrębniła się Staroprawosławna Cerkiew Staroobrzędowa. W Gabowych Grądach powstała cerkiew odłamu, którą przy okazji wizyty we wsi można również zwiedzić.

Tatarzy

To mniejszość etniczna zamieszkująca głównie Podlasie, której przedstawiciele są wyznawcami religii muzułmańskiej. Początek ich pojawienia się na ziemiach polskich związana jest z Wielkim Księstwem Litewskim i księciem Witoldem, który chętnie przyjmował tatarskich uchodźców politycznych i zobowiązywał ich w zamian do służby wojskowej.

Bohoniki

Meczet pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Powstał po pożarze wcześniejszej świątyni zlokalizowanej przy starym cmentarzu (nieczynny). To drewniana budowla, której wnętrze podzielone jest na dwie części – większej przeznaczonej dla mężczyzn i mniejszej dla kobiet oraz wspólny przedsionek. Podczas wojny meczet został zdewastowany, a następnie odnowiony. To jeden z pięciu czynnych obecnie meczetów w Polsce.

Znajduje się tu również największy w Polsce mizar czyli cmentarz muzułmański. Najstarszy odczytany nagrobek pochodzi z 1786 roku.

Kruszyniany

Najstarszy zachowany do dziś i czynny meczet muzułmański w Polsce, kolejny z pięciu działających w naszym kraju. Obecna budowla została zbudowana prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX wieku. Jego wnętrze jak w każdym meczecie również podzielone jest na dwie części – osobno dla mężczyzn i kobiet, jednak ten posiada również osobne wejścia.

Tutaj również można zobaczyć cmentarz muzułmański. Najstarszy odczytany nagrobek pochodzi z 1699 roku.