Savoir vivre w synagodze

Brak komentarzydo Savoir vivre w synagodzePoradnik Pielgrzyma Kamil Landowski15 marca 2019Jerozolima, judaizm, pielgrzymka, savoir vivre, synagoga

W poprzednich wpisach odwiedziliśmy już cerkiew oraz meczet. Teraz przyszedł czas na wizytę w synagodze i zapoznanie się ze specyficznym dla tego miejsca savoir vivre.

W judaizmie miejscem kultu religijnego jest synagoga. Synagogi nie można nazywać świątynią, bo według tradycji istniały tylko dwie świątynie jerozolimskie. W tym miejscu warto krótko wspomnieć o ich historii.

Pierwsza Świątynia nazywana także Świątynią Salomona była głównym sanktuarium Izraelitów w Jerozolimie. Zbudowana została przez króla Salomona, w miejscu w którym według tradycji Bóg zebrał ziemię, która została użyta do stworzenia pierwszego człowieka – Adama. Jedną z funkcji świątyni było przechowywanie Arki Przymierza (skrzyni, w której przechowywano tablice z Dekalogiem). Świątynia została zniszczona w 587 roku p.n.e. podczas oblężenia Jerozolimy przez babilońskie wojska króla Nabuchodonozora II. Na jej miejscu w latach 521-515 p.n.e. wybudowano Drugą Świątynię z inicjatywy perskiego króla Cyrusa II Wielkiego. Około
19 roku p.n.e. król Herod Wielki rozbudował i upiększył Świątynię, która od tego czasu była nazywana Świątynią Heroda. Budowla została zniszczona przez wojska rzymskie w 70 roku n.e. podczas oblężenia Jerozolimy. Obecnie jedyną pozostałością po Świątyni Jerozolimskiej jest Ściana Płaczu, która jest najświętszym miejscem judaizmu.
Więcej o pozostałościach Świątyni przeczytasz na przykład tutaj.

Dlaczego Świątynia Jerozolimska nie zostanie odbudowana?
Jerozolima i Wzgórze Świątynne w VII wieku wpadły w ręce muzułmanów. Wówczas na wzgórzu wzniesiono Meczet Al-aksa oraz Kopułę na Skale. Wzgórze do dzisiaj kontrolowane jest przez muzułmanów i jest ono po Mekce i Medynie trzecim najważniejszym miejscem świętym islamu. Z biegiem lat wokół Ściany Płaczu zaczęto stawiać nowe budynki co nie podobało się żydom, którzy mieli coraz mniej miejsca na modlitwę. W związku z tym żydzi przez wiele lat podejmowali próby wykupienia muru i przyległych nieruchomości, jednak ostatecznie nigdy nie doszło do transakcji. Obecnie odbudowa świątyni jest raczej niemożliwa, gdyż wiązało by się to ze zburzeniem znajdujących się tam muzułmańskich świątyń od setek lat stojących w miejscu dawnej Świątyni Jerozolimskiej i będących miejscem kultu dla setek milionów muzułmanów na świecie, co z pewnością doprowadziłoby do konfliktu zbrojnego. Jedynie izraelscy fanatycy religijni traktują odbudowę świątyni dosłownie.

Synagoga jest budynkiem wielofunkcyjnym. Oprócz modlitw i nabożeństw jest również miejscem studiowania Tory i Talmudu oraz salą zebrań.
W synagodze nie składa się ofiar i nie oddaje czci obrazom czy posągom.

Najważniejszym miejscem jest ściana, w którą wbudowana jest szafa ołtarzowa zwana Aron ha-kodesz, która służy do przechowywania zwojów Tory z zapisanymi pierwszymi pięcioma księgami Starego Testamentu. Skierowana jest ona w stronę Jerozolimy – w krajach na zachód od Jerozolimy Aron ha-kodesz znajduje się po stronie wschodniej zaś na wschód od Jerozolimy po stronie zachodniej. Nad szafą ołtarzową wisi lampka ner tamid (wieczne światło) symbolizująca obecność boskiego światła. Stanowi wspomnienie siedmioramiennego świecznika – menory, która znajdowała się w Świątyni Jerozolimskiej. Centralnym miejscem synagogi jest bima – podwyższenie, na którym znajduje się pulpit do czytania Tory.

W synagodze na czas modlitwy wydzielona jest specjalnie miejsce dla kobiet, zwane babińcem. Może to być osobne pomieszczenie, albo specjalnie oznaczona przestrzeń. Wynika to z faktu, iż mężczyźni i kobiety nie powinni widzieć się w czasie modlitwy. Doskonale widać to pod Ścianą Płaczu, która podzielona jest na 48-metrową część dla mężczyzn i 12- metrową dla kobiet. W tradycji żydowskiej nie uchodzi, aby mężczyzna inicjował uścisk dłoni z kobietą i odwrotnie. Na powitanie wystarczy po prostu ukłon, choć ortodoksyjni żydzi nawet ten gest uznają za niewłaściwy. Mężatki wyznania żydowskiego zakrywają włosy chustą.

Architektonicznie synagogi zazwyczaj nie wyróżniają się od pozostałych budynków znajdujących się w okolicy. Na wsiach i w małych miasteczkach synagoga znajdowała się z zwykłej drewnianej budowli, a w miastach stanowiły najczęściej murowane budynki od stylu romańskiego do klasycystycznego. Współcześnie w Polsce wiele synagog pełni funkcję muzealną lub liturgiczno-muzealną. Z reguły więc są to miejsca odwiedzane przez turystów. Do najstarszych synagog należą obiekty w Gamli, Magdali i Masadzie w Izraelu. Pozostałości jednej z piękniejszych synagog antycznych obejrzeć można w Kafarnaum nad brzegiem Jeziora Galilejskiego.

Jeżeli w synagodze nie odbywa się modlitwa, a lokalna społeczność żydowska wyraża na to zgodę, to – zachowując zasady miejscowego savoir vivre – można wejść i ją zwiedzić. Nie ma wówczas obowiązku dzielenia grupy na mężczyzn i kobiety. Panowie przed wejściem do synagogi powinni mieć nakrycie głowy. Nie musi być to jarmułka, gdyż wystarczy nawet zwykła czapka z daszkiem. Zwyczaj ten wziął się z Bliskiego Wschodu, gdzie nakrycie głowy jest oznaką szacunku i łączności z Bogiem. Zupełnie odwrotnie niż w tradycji europejskiej, gdzie na znak szacunku nakrycie głowy należy zdjąć. Kobiety nie muszą zakrywać głowy. Obu płci dotyczy natomiast kwestia stroju, który powinien być skromny i odsłaniać jak najmniej ciała podobnie jak w świątyniach innych wyznań. Wchodząc do synagogi nie musimy ściągać obuwia, ale buty powinny być pełne, zatem lepiej zrezygnować z sandałów czy klapek.

Podstawowym obrzędem w judaizmie jest po prostu modlitwa. Odbywa się codziennie po trzy razy: rano, w południe i wieczorem. Szczególne spotkania modlitewne mają miejsce w szabat, czyli w najświętszy dzień w tygodniu w tradycji żydowskiej, który stanowi pamiątkę cyklu stworzenia świata oraz wyprowadzenia Izraelitów z Egiptu. Czyta się wówczas Torę, a w punktem kulminacyjnym jest amida – jedna z głównym modlitw w judaizmie. Jeżeli w trakcie zwiedzania trafimy na jakiś obrzęd, należy wówczas zająć miejsce z boku. Podczas pobytu w synagodze mamy prawo śledzić przebieg liturgii, ale zgodnie z savoir vivre należy zachować ciszę i nie naśladować gestów takich jak np. całowanie Tory czy kiwania się podczas modlitwy.

W judaizmie nie ma obecnie kapłana, w takim rozumieniu jak ksiądz w religii katolickiej czy prawosławnej. Kapłani funkcjonowali jedynie w okresie istnienia Świątyni Jerozolimskiej. Przedstawicielem duchowieństwa żydowskiego jest rabin, który jest nauczycielem Tory, sprawuje opiekę nad synagogą oraz pełni funkcję duchowego doradcy, którego autorytet opiera się na wiedzy. Do rabina zwracamy się „panie rabinie”, a witamy się mówiąc po prostu w zależności od pory dnia „dzień dobry” lub „dobry wieczór”. Można też powiedzieć „Szalom” co znaczy „pokój”. Rabini najczęściej zakładają czarny garnitur , białą koszulę i jarmułkę. Podczas modlitwy ich ubiór uzupełniany jest w tałes (prostokątną białą chustę z czarnymi lub granatowymi pasami wzdłuż boków i frędzlami) i teflin (dwa czarne skórzane pudełeczka wykonane ze skóry koszernego zwierzęcia, w których znajdują się cztery ustępy Tory). Często zdarza się jednak, że rabini na co dzień noszą zwykłe ubranie.

Oprócz savoir vivre obowiązującego w synagodze opisaliśmy również zasady zachowania się w świątyniach innych wyznań:

• Savoir vivre w cerkwi
• Savoir vivre w meczecie