Łemkowie to wschodniosłowiańska grupa etniczna wywodząca się z Rusinów, która na terenie Polski zamieszkiwała teren historycznej krainy Łemkowszczyzny, obszar przede wszystkim Beskidu Niskiego. Jest to mniejszość etniczna prawnie uznana w naszym kraju. Obecnie ich grupa liczy na terenie Polski ok. 10 000 osób, jednak w wyniku przesiedleń powojennych grupa została rozsiana po kraju a wiele dawnych wsi łemkowskich przestało istnieć. Na obszarze historycznej Łemkowszczyzny warto wybrać się na wyprawę śladami Łemków w Polsce. Znajdziemy tam wiele znaków ich wcześniejszej obecności.

We wsi Zyndranowa, w województwie podkarpackim, znajduje się Skansen Kultury Łemkowskiej. Można przyjrzeć się tam prawdziwej zagrodzie łemkowskiej z chyżą z końca XIX wieku, gdzie zobaczymy stroje, przedmioty codziennego użytku oraz te wytwarzane typowo przez Łemków. W skansenie co roku organizowane jest Święto Kultury Łemkowskiej, które przyciąga do muzeum Łemków z całego kraju i zza granicy oraz wielu turystów.

Kolejnym ciekawym miejscem związanym z tą kulturą jest Zagroda Maziarska w Łosiu, wsi województwa małopolskiego. W skansenie możemy zapoznać się z historią wyrobu i handlu smarami i mazią czym zajmowali się niegdyś Łemkowie. Znajdziemy tutaj również tradycyjną zagrodę łemkowską z XIX w. Cała wieś jest warta obejrzenia, gdyż zachowało się tu wiele oryginalnych zabudowań z przełomu XIX/XX w. i piękna cerkiew greckokatolicka z 1810 r.

Przyglądając się aspektowi religijnemu, Łemkowie to historycznie wyznawcy kościoła prawosławnego. Obecnie w wyniku przesiedleń powojennych jest to grupa zróżnicowana wyznaniowo pomiędzy kościół prawosławny, katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego oraz rzymskokatolicki. Podróżując śladami kultury łemkowskiej na uwagę zasługują przede wszystkim dwie cerkwie województwa małopolskiego, pozostałości obecności Łemków na tym terenie. Są to najlepiej zachowane łemkowskie cerkwie, obie wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – cerkiew św. Jakuba w Powroźniku i cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu.

W Beskidzie Niskim warto wybrać się również na wyprawę szlakiem nieistniejących wsi łemkowskich. Natalia Hładyk stworzyła tutaj ciekawy projekt „Drzwi do zaginionego świata”. We wsiach Lipna, Nieznajowa, Długie, Czarne i Radocyna, byłych miejscach świetności Łemków, zostały ustawione drewniane drzwi jak z dawnych chyży, które mają być symbolem kultury łemkowskiej na tych terenach i jej przemijania.  

Ciekawym i osobliwym jest język łemkowski. Należy on do grupy języków wschodniosłowiańskich, posiadając wiele wyrazów i zwrotów pochodzących z języka ukraińskiego a także dużo zapożyczeń z języków polskiego i słowiańskiego. Obecnie można go studiować na Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Powstał również darmowy kurs internetowy języka łemkowskiego dla każdego chcącego poznać jego podstawy. Istnieją również radia internetowe a Stowarzyszenie Łemków wydaje czasopismo dwumiesięcznik Besida. Ciekawostką w tym temacie jest wieś Bielanka, której mieszkańcy wywalczyli jako pierwsi w 2008 r. prawo do stosowania podwójnej nazwy wsi – po polsku i łemkowsku. Obecnie podwójne tablice od 2012 r. postawiono jeszcze w 8 wsiach.

Wyprawa śladami Łemków w Polsce może być ciekawym pomysłem na wyjazd w Beskid, podczas którego odpoczniemy od zgiełku dużych miast i zatłoczonych popularnych atrakcji turystycznych. To propozycja wyjazdu w miejsce, gdzie czas się zatrzymał a my co chwilę natkniemy się na kolejne ślady historii tej grupy.

Zdjęcie w nagłówku © Pixabay